AÇLIK RİSKİ ARTIYOR
GIDA FİYATLARI EYLÜLDE YÜZDE 5,9 ARTTI
-GIDADA ENFLASYON YÜKSELMEYE DEVAM EDİYOR. GIDA FİYATLARINDA SON BİR YILLIK ARTIŞ SON BİR YILDA YÜZDE 107,1’İ BULDU.
-GIDA FİYATLARINDA YILIN İLK DOKUZ AYLIK DÖNEMİNDEKİ ARTIŞ İSE YÜZDE 73 OLARAK GERÇEKLEŞTİ.
-TÜRKİYE’NİN İÇİNDE BULUNDUĞU YÜKSEK ENFLASYON SÜRECİNE GİRDİĞİ EYLÜL 2021’DE 100 LİRAYA SATIN ALINAN BİR GIDA SEPETİ İÇİN BU YIL EYLÜL AYINDA 579 LİRA ÖDEMEK GEREKTİ.
Gıda fiyatlarında temmuz ayında başlayan yüksek oranlı artış trendi,
ağustostan sonra eylül ayında da devam etti. Eylülde gıda fiyatları geçen bir önceki
aya göre yüzde 5,9 oranında artarken, yılın ilk dokuz aylık dönemindeki fiyat artışı
yüzde 70’i buldu. Gıdadaki yıllık enflasyon da yüzde 107,1 olarak gerçekleşti.
Birleşik Kamu-İş Konfederasyonu Ar-Ge birimi KAMUAR, fiyatlarını
Ankara’daki marketlerden düzenli olarak derlediği ve halkın en fazla tükettiği 64 temel
gıda maddesinden oluşan bir sepeti esas alarak hazırladığı gıda fiyatları endeksinin
Eylül 2023 sonuçlarını açıkladı.
YOKSULARIN HARCAMASININ YÜZDE 35,8’İ GIDA
TÜİK’in en son açıkladığı tüketim harcamalarıyla ilgili istatistiklere göre en
zengin yüzde 20’lik kesimin tüketiminin yüzde 16,6’sını gıda için ayırırken, en yoksul
yüzde 20’lik kesimde gıdaya ayrılan oran yüzde 35,8’e kadar çıkıyor. İkinci yüzde
20’lik grupta yer alanlar ise harcamalarının yüzde 29,8’ini gıdaya yüzde 25,6’sını ise
konut ve kiraya ayırıyor. Dolayısıyla gıda fiyatlarında Türkiye’de son 39 aydır
yaşanan kesintisiz artış en fazla toplumun sabit gelirli yoksul kesimlerini olumsuz
etkiliyor.
Araştırmayla, gelirinin büyük bölümünü gıdaya ayırmak zorunda olan ve
enflasyona karşı herhangi bir koruması bulunmayan, dar ve sabit gelirlilerin,
ücretlilerin ve yoksulların yaşadığı gerçek enflasyonun boyutunun tahmin edilmesi
amaçlanıyor.
AÇLIK RİSKİ ARTIYOR
Yanlış ekonomik politikaların gıda fiyatlarında tetiklediği artış, ülkedeki açlık ve
yoksulluk riskini giderek daha da büyütüyor. Türkiye’nin, yıllarca sürecek bugünkü
enflasyon sarmalına sürüklendiği Eylül 2021’den bu yana gıda fiyatları yüzde 447
oranında arttı. Diğer bir ifadeyle Eylül 2021’de 100 liraya satın alınan bir gıda sepeti
için bu yıl temmuz ayında 579 lira ödemek gerekti.
2022 yılında yüzde 179,3’e kadar yükselen gıda fiyatlarındaki yıllık enflasyon
bu yıl haziran ayına kadar baz etkisiyle, diğer bir ifadeyle bir önceki geçen yılın aynı
aylarında gıda fiyatlarında yaşanan artışın bu yılın aynı ayındaki artıştan yüksek
olması nedeniyle düşüş eğilimindeydi. Ancak temmuz ayından başlayarak aylık
artışlar yeniden önceki yılın aynı ayındaki artış oranının üzerine çıkmasıyla birlikte
yıllık enflasyon da yeniden yükselmeye başladı. Haziranda yüzde 80,5’e indikten
sonra temmuzda yüzde 92,2’ye çıkan yıllık enflasyon, ağustosta üç ay aradan sonra
yeniden yüzde 100’ün üzerine yükselmişti. Eylülde ise yüzde 107,1 oldu.
AYLIK FİYAT ARTIŞI
Eylülde, tüm harcama gruplarında fiyatlar bir önceki yıla göre arttı. Yaz ayı
olmasına rağmen özellikle meyve fiyatlarındaki yüksek artışlar dikkat çekti.
Ekmek, pirinç, un, bulgur fiyatları eylülde bir önceki aya göre ortalama yüzde 2
oranında artarken, et ve balık grubu fiyatlarında yüzde 10,3 oranında artış yaşandı.
Et ve balık fiyatlarında yılbaşından bu yana yaşanan artış yüzde 110’a yaklaştı.
Eylülde önceki aya göre süt ve süt ürünleri ile yumurta grubu fiyatları yüzde 4,9
oranında artarken, yağ fiyatlarındaki artış yüzde 10,6 olarak gerçekleşti.
Meyve fiyatlarının yüzde 0,5 oranında arttığı eylülde sebze fiyatlarında, bir
önceki aya göre ortalama yüzde 6,6 oranında artış yaşandı.
Eylülde bakliyat fiyatları yüzde 7,2 artarken, salça, zeytin, bal, çay, tuz ve
benzeri gıda maddelerinden oluşan diğer işlenmiş gıda fiyatlarındaki artış eğilimi ise
yüzde 3,6 ile devam etti.
Vatandaşlar mevcut gıda tüketim alışkanlıklarına göre seçilen 64 gıda
maddesinden oluşturulan gıda sepetini satın alabilmek için eylülde, bir önceki aya
göre yüzde 5,9 oranında daha fazla para ödemek zorunda kaldı.
Gıda fiyatları son üç ayda (temmuz, ağustos ve eylül) toplam yüzde 30
oranında artış kaydetti.
DOKUZ AYLIK DEĞİŞİM
Gıda fiyatlarında yılın ilk dokuz aylık döneminde ise yüzde 70 oranında artış
yaşandı. Böylece seyyanen zam nedeniyle değişik maaş ve ücret seviyesine değişik
oranlarda yansımış olan bu yıl temmuz ayında yılın ikinci yarısı için yapılan ücret ve
maaş zamları, birçok ücretli için son dokuz aylık dönemindeki gıda fiyat artışına
yetişemedi. Yüzde 25 zamla yetinmek zorunda kalan emeklilerin satınalma
gücündeki erime hızlanarak devam etti.
YILLIK DEĞİŞİM
Bu yıl eylülde geçen yılın aynı ayına göre ekmek, un, bulgur, makarna
fiyatlarında yüzde 70, et-balık fiyatlarında 137,9, süt ve süt ürünleri ile yumurta
fiyatlarında yüzde 61,9 oranında artış oldu. Bir yıl öncesine göre yağ fiyatları yüzde
72,4 oranında arttı. Meyve fiyatları yüzde 129,8, sebze fiyatları ise yüzde 227,1
oranında artış gösterdi. Bakliyat fiyatları son bir yılda yüzde 47,1, diğer gıda fiyatları
ise yüzde 62,1 oranında zamlandı.
Döviz kuru ve tarım ürünü üretici fiyatlarındaki artışlar gıda fiyatlarındaki yıllık
artışın önümüzdeki aylarda da üç haneli oranlara doğru tırmanmaya devam
edeceğine işaret ediyor.
YILLIK ORTALAMA ARTIŞ
Ekim 2022- Eylül 2023 aylarını kapsayan son bir yıllık dönemdeki ortalama
gıda fiyatları, Ekim 2021-Eylül 2022 dönemindeki ortalama fiyatlara göre yüzde 115,4
oranında artış gösterdi.
Mehmet YEŞİLDAĞ
Birleşik Kamu-İş Konfederasyonu
Genel Başkanı
