Özbekistan, cumhurbaşkanını Seçiyor…
Özbekistan, cumhurbaşkanını
Seçiyor…
Necdet Buluz
Dost ve kardeş ülke Özbekistan, 4 Aralık’ta yeni Cumhurbaşkanını seçecek. Seçimleri 50 ülkeden 500’den fazla gözlemcinin takip edeceği açıklandı. Konu ile ilgili açıklamalarda bulunan Merkez Seçim Komisyonu Başkanı Mirzo-Uluğbek Abdusalomov, basın mensuplarına yaptığı açıklamada, cumhurbaşkanı seçimlerine uluslararası camiadan büyük ilgi olduğunu kaydederek “Seçime gözlemci gönderecek ülkelerin coğrafyası çok geniş. Sadece ABD’den 20 gözlemci gelecek. Seçimi dünyanın yaklaşık 50 ülkesinden 600’den fazla uluslararası gözlemci izleyecek” ifadelerini kullandı.
Nüfusu yaklaşık 32 milyon olan Özbekistan’da 21,5 milyona yakın kayıtlı seçmen bulunuyor. Cumhurbaşkanı seçimi için ülke genelinde 9 bin 378 sandık kuruldu.
Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) ülkedeki seçimleri ilk defa tam teşekküllü gözlem heyetiyle izleyecek. AGİT, geçen yıllarda yapılan seçimlere 20 civarında gözlemciden oluşan sınırlı sayıda heyet göndermişti. Bu seçimi 250’si kısa süreli olmak üzere 30-35 uzun süreli gözlemciyle izleyecek.
Özbekistan’da 4 Aralık’ta yapılacak cumhurbaşkanı seçiminin en güçlü adayı geçici Cumhurbaşkanı Şavkat Mirziyoyev, seçimleri kazanması halinde eski Cumhurbaşkanı İslam Kerimov gibi ülkesinin herhangi bir askeri ittifaka üye olmamasını öngören askeri bağlantısızlık politikasını sürdürecek.
Liberal Demokrat Parti’nin aday gösterdiği Mirziyoyev tarafından yayınlanan seçim programında, tüm alanlarda öngörülen reform ve değişimlerle devlet yönetimindeki öncelikli yapılacak işlerin sıralanması da dikkat çeki,yor.r sıralandı.
Esas amacının ilk cumhurbaşkanı İslam Kerimov tarafından başlatılan demokratik reformları devam ettirmek, ülkede barış ve huzuru temin etmek, ülkenin ekonomik gücünü pekiştirmek ve halkın refah düzeyini yükseltmek olduğunu kaydeden Mirziyoyev, ülkesinin Kerimov döneminde olduğu gibi, diğer ülkelerin iç işlerine karışmama, mevcut sorunları barışçıl yolla çözme, tüm ülkelerle işbirliği yapma ilkelerine sadık kalacağını, ülkesinin hiçbir askeri bloğa katılmayacağını, Özbekistan topraklarında diğer ülkelerin askeri üslerine yer verilmeyeceğini ve silahlı kuvvetlerinin yurt dışındaki operasyonlarda yer almayacağını vurguladı.
Özbekistan’da 4 Aralık’ta yapılacak cumhurbaşkanı erken seçiminde Milli Şahlanış Demokrat Partisi lideri Sarvar Atamuradov, Sosyal Demokrat Partisi lideri Nariman Umarov, Halk Demokrat Partisi lideri Hotamjon Ketmonov ve Liberal Demokrat Partisinden geçici Cumhurbaşkanı Şavkat Mirziyoyev yarışacak.
Her geçen yıl Türkiye-Özbekistan ilişkilerindeki artışın, yeni seçilecek Cumhurbaşkanı ile daha kapsamlı işbirliğinin sağlanabileceği tahmin ediliyor.
04 Aralık 2016 tarihinde Özbekistan’da gerçekleştirilecek olan Devlet Başkanlığı erken seçimini izlemek üzere, uluslararası gözlemci statüsünde Taşkent’te bulunan Avrasya Ekonomik İlişkiler Derneği (EkoAvrasya) Yönetim Kurulu Başkanı Hikmet Eren ile görüştük. Özbekistan’da yeni cumhurbaşkanı seçiminin büyük heyecan yarattığını ve seçime ilginin fazla olduğunu belirten Eren “Bizim hedefimiz ve temennimiz, Türkiye ile dost ve kardeş Özbekistan arasındaki ilişkilerin tavan yapmasıdır. Bu seçim sonuçları, iki kardeş ülkeyi daha da yakınlaştıracaktır” dedi.
EkoAvrasya Yönetim Kurul Başkanı Hikmet Eren’in seçimlerle ilgili görüşlerini de şöyle özetleyebiliriz:
’’Özbekistan’ın geleceğinin şekilleneceği Cumhurbaşkanlığı seçimlerini dünyanın birçok ülkesinden gelen gözlemciler ve basın mensupları yakından takip ediyor. Erken seçim olmasına rağmen Özbekistan Merkez Seçim Komitesi seçim hazırlıklarını çok kısa sürede tamamlayarak çok önemli bir süreci tamamlamış bulundu. AGİT başta olmak üzere uluslararası gözlemci kuruluşların, yapılacak olan seçime tam not vermeleri de Özbekistan’ın demokratikleşme sürecinin sağlam zeminler üzerinde ilerleyeceğinin kanıtını ortaya koymaktadır. Dört adayın yarışacağı bu seçimin, başta Özbekistan’a ve tüm Türk dünyasına hayırlara vesile olmasını temenni ediyorum’’
Tarihi, kültürü, dini alışkanlıkları ve nüfusuyla Orta Asya’nın en köklü ülkesi konumundaki Özbekistan, pamuk gibi yerüstü; altın, uranyum, doğalgaz ve petrol gibi yeraltı zenginlikleri sayesinde Orta Asya’nın potansiyel gücünü teşkil ediyor. Tarihsel özel bağları dışında Özbekistan, Türkiye’nin ekonomik kalkınma ve bölgesel işbirliği açısından da vazgeçilmez bir ülkedir. Ancak iki ülke ilişkileri, Kerimov’un 1999’daki Türkiye ziyareti sonrası gerginlik dönemine girmişti.
Özbekistan, Orta Asya’da Kazakistan ile liderlik yarışındadır. Kırgızistan üzerinde doğalgaz fiyatını arttırmakla baskı oluşturabilirken, Tacikistan’ı da doğalgazı kesmekle tehdit edebiliyor. Ayrıca Kazakistan-Özbekistan, Kırgızistan-Özbekistan ve Tacikistan-Özbekistan arasında ciddi bir su sorunu yaşanıyor. Sovyet döneminden kalma Özbekistan, Tacikistan ve Kırgızistan arasındaki ‘anklav sorunu’ (bir devletin topraklarının başka bir devlet tarafından kuşatılması) Taşkent’in diğer Orta Asya ülkeleriyle ilişkilerini gerebiliyor.
Özbekistan’ın bölgedeki jeostratejik konumundan dolayı diğer bölgesel ve küresel güçler ile yakın ilişki kurması, bölgedeki güçleri rahatsız ediyor. Örneğin ABD-Özbekistan yakınlığı, Taşkent’in Moskova ve Orta Asya başkentleri tarafından yalnızlaştırılmasıyla yanıtlanıyor. Amerikan kuvvetlerinin Afganistan’dan çekilmesiyle birlikte Rusya’nın Orta Asya’da etkisini arttırması, Taşkent’in Moskova nüfuzundan endişe duymasına da yol açıyor.
Aslında görüldüğü gibi bölgede ve Özbekistan’da bazı sorunlar var. Bu sorunların kısa zamanda çözümü, yeni seçilecek Cumhurbaşkanı’nın kimliği, tutumu ve özellikle de Türkiye ile kuracağı ilişkilere bağlı bulunuyor. Liberal Demokrat Parti’nin aday gösterdiği Şavkat Mirziyoyev’in seçimi kazanması ile Özbekistan’ın ortadaki sorunları daha kolay şekilde aşabileceğine de dikkat çekiliyor.
necdetbuluz@gmail.com
www.facebook.com/necdet.buluz
