BELGELERDE NEVRÛZ (3)

YAHYA AKSOY
“Evrende iki ulu yol vardır; gökyüzünde Saman Yolu, yer yüzünde İPEK YOLU” Özbek özdeyişi
Türklerin tarihleri boyunca baharın gelişini kutladıkları bilinmektedir.Zaman, zaman bu gelenek
bazı bölgelerde unutulsa da temel felsefesiyle yaşayıp gelmiştir.İran’da ve İpek yolu boyunca
gelip geçmiş topluluklarda bu geleneğin izleri görülmüştür.Nevruz İranlılara mal edilmekteyse de
on iki hayvanlı Türk Takviminde görüldüğü üzere Türklerde, geleneksel olarak çok eskiden beri
bilinmekte ve törenlerle kutlanmaktadır.
Türkler, bugünü bir kurtuluş günü olarak Ergenokon’dan çıkışın başlangıcı saymaktadırlar.
Ebulgazi Bahadır Han, Şecere-i Türk Han, Şecere-i Türk adlı eserinde Ergenokon
Menkıbesinden bahsetmektedir. Çin kaynakları da bu tarihi olaylardan söz etmektedir. Orta
Asya’da Türk topluluklarında Azeri, Kazak,Kırgız, Türkmen,Özbek, Tatar, Altay,Uygur
Türkleri,Anadolu , Balkan Türkleri nevrûz geleneğini canlı olarak yaşatmaktadırlar. Atatürk 22
Mart 1922 tarihinde Ankara’da Nevruz kutlamalarına katılarak bu köklü –geleneksel günlerin
yaşatılmasına inanmıştır.
Gece ve gündüzün eşit olduğu Milâdi 21-22 mart, Rumi 9 Mart gecesini takiben yeni bir
mevsime merhaba diyen insanlar, ortak sevinçlerini bayram havası içerisinde karşılamaktadırlar.
Koç burcunun (21 Mart 20 Nisan ) ilk baharın başlangıcı olduğu kabul edilmektedir. Geçmiş bazı
uygarlıklarda baharın gelişinde tapınaklarda dua edilirdi…
Kar altından “ mavi donu, gök gözüyle “ ilk defa nazlı, nazlı boy gösteren nevrûz çiçeğidir.Yeni
gün yeni açan tomurcuklarıyla selamlar,baharın başlangıcını haber verir.
Bu güzel çiçek, adını güzel kızlara vermiştir.Türkülere, manilere ve ata sözlerine temel olmuştur.
göre Hızır’dan beklenen, darda kalanları imdadına yetişmesidir. “Kul daralmayınca ,Hızır
yetişmez” halk sözü bunun için söylenmiştir.
Hızır ile İlyas’ın bir araya geldiği günün anısına “Hıdırellez” günü olarak 6 mayısta kutlamalar
yapılmaktadır.Hıdırellez inancı bahar bayramıyla ilgilidir.
1992 yılında Ulu İpek Yolunda, Halk Kültürlerini araştırmaya çıkan kültür Bakanlığı HAGEM
araştırmacıları ekibi, Türkmenistan, Kırgızistan, Özbekistan, Kazakistan, Azerbaycan ve Doğu
Türkistan’dan nevrûz kutlamalarıyla ilgili çok sayıda önemli bilgi ve belgeleri Kültür Bakanlığı
arşivlerine kazandırmıştır..
Bu araştırmalar teker, teker kitap halinde yayınlanırken, Anayurttan Atayurda Türk Dünyası
Dergisi çıkarılarak bilimsel araştırmalar bu dergide yayımlanmıştır.
Si-An’dan Tirana Tarihi İpek Yolu kitabımda, İpek Yolu’nda Nevruz konusu belgelere dayalı
olarak ayrıntılı bir şekilde anlatılmıştır.
Ulusun ulu günü, Navrûz, Baharın İlk günü,Novruz,Sultan-ı Nevruz, Mart Dokuzu gibi adlarla
anılmaktadır.
.Semeni, nevruz’un sembolü olarak yetiştirilmekte.Buğday ıslatılıp çillenmeye başlayınca bir
tabak üzerine bir parmak kalınlığında serilmekte, üzeri bezle örtülerek belli aralıklarla su
serpilerek yeşermesi sağlanmakta,bir süre sonra da üzerindeki bez alınmakta ve iyice
yeşerinceye kadar da su verilmektedir. Semeni (çimlendirilmiş buğday ,baharı müjdeleyen
simge olarak değerlendirilmektedir.
Ulu İpek Yolu, nevrûz yolu olarak adlandırılmaktadır.Bu yol boyunca bütün ülkelerde bu
geleneksel bahar bayramı ,kendine özgü bir anlayışla asırlardır kutlanmakta.