EĞİTİMDE SINIFTA KALDIK !

Cumhuriyet Halk Partisi Genel Başkan Yardımcısı ve İstanbul Milletvekili Suat
Özçağdaş, Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı (PISA) 2022
uygulaması hakkında açıklama yaparak bir rapor paylaştı.

Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı (PISA) 2022 uygulaması, 37’si
Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) üyesi olmak üzere toplam 81
ülkenin katılımıyla gerçekleştirilmiştir. Uygulama sonuçları, 2003 yılında
araştırmaya ilk defa katıldığımız yıldan bugüne, eğitim alanında hatırı sayılır bir
ilerleme gerçekleşmediğini göstermektedir.

Türkiye, 37 OECD ülkesi arasında ise 29’uncu sırada yer alıyor.

Rapora göre; Türkiye okuma becerileri alanında 456 puanla 37 OECD ülkesi arasında 30’uncu
sırada; matematik alanında 453 puanla 37 OECD ülkesi arasında 32’nci sırada; fen alanında
ise 476 puanla 37 OECD ülkesi arasında ise 29’uncu sırada yer almıştır.

2003 yılında yapılan PISA araştırmasına göre Türkiye tüm ülkeler arasında okuma becerileri
alanında 35’inci iken bugün 36’ncı, matematik alanında 33’üncü iken bugün 39’uncu, fen
alanında ise 33’üncü iken bugün 34’üncü sıraya gerilemiştir.
Öğrencilerimiz, diğer üye ülkelerdeki öğrencilere kıyasla kendilerini daha
güvensiz, yalnız ve dışlanmış hissetmektedirler.

Uygulama raporuna göre, öğrencilerimizin %33’ü sosyo-ekonomik ölçeğin en alt beşte birlik
diliminde kalarak sınava giren öğrenciler arasında en dezavantajlı grupta yer almışlardır.
Bununla beraber, ülkemizde haftada en az bir defa yiyecek alacak para bulamadığı için
yemek yiyemediğini belirten öğrencilerin sayısı %19,3 ile OECD ortalaması olan %8,2’nin
oldukça üzerinde ölçülmüştür. Bütün bunların doğal sonucu olarak, öğrencilerimiz, diğer üye
ülkelerdeki öğrencilere kıyasla kendilerini daha güvensiz, yalnız ve dışlanmış
hissetmektedirler.
Araştırma sonuçları, eğitim alanında yapısal bir dönüşüm ihtiyacının kanıtı niteliğindedir.
Eğitimde istikrar ve gelişim, öncelikli olarak, bilimsel ve şeffaf veri ışığında doğru politikaların
belirlenmesi, sonrasında bunların kararlılıkla uygulanmasına bağlıdır. Aksi takdirde, eğitim
alanında başarı sağlamak ve ülkemizin geleceği için sağlıklı bir değişim gerçekleştirmek
mümkün olmayacaktır.

PISA 2022 SONUÇLARI
 PISA 2022 uygulaması 37’si OECD üyesi olmak üzere toplam 81 ülkenin katılımıyla
gerçekleştirilmiştir. OECD tarafından 2000'den bu yana uygulanan test, 15 yaşındaki
öğrencilerin matematik, okuma ve fen alanlarındaki becerilerini ölçmektedir.
 OECD, 37 üye ülke ve 44 ortak ülke kapsamında düzenlenen PISA testine ilişkin sonuç
raporunu yayımladı. Sonuçlar, Covid-19 pandemisinde dünya genelinde eğitim
alanında genel bir gerileme olduğunu ortaya koydu.
 Rapora göre, Almanya, Hollanda ve İzlanda'da, 2018'te yapılan teste kıyasla,
matematikte yaklaşık 25 puanlık bir düşüş görülürken, dünya genelinde ise 15 puanlık
bir düşüş kaydedildi. Matematik alanında 69 puanla en büyük düşüşü gösteren
Arnavutluk'u, 39 puanla Ürdün'ün takip etti. Okuma konusunda ise dünya genelinde
ortalama 10 puanlık düşüş görüldü.
Türkiye;
 Okuma Becerilerinde; 456 puanla 37 OECD ülkesi arasında 30. sırada,
 Matematik alanında; 453 puanla 37 OECD ülkesi arasında ise 32. sırada,
 Fen alanında; 476 puanla 37 OECD ülkesi arasında ise 29. sırada yer aldı.
 PISA 2022’de tüm alanlarda birinci Singapur oldu.
Fen alanında, PISA’ya katılan 81 ülke içerisinde Singapur 561 ortalama puanla 1 inci, Türkiye
476 puanla 34 üncü oldu. Fen alanında tüm ülkelerin ortalaması 447, OECD ortalaması ise
485 oldu.
Matematik alanında, PISA’ya katılan 81 ülke içerisinde Singapur 575 puanla 1’inci, Türkiye
453 puanla 39 uncu oldu. Matematik alanında tüm ülkelerin ortalaması 438, OECD
ortalaması ise 472 olarak gerçekleşti.
Okuma Becerileri alanında, PISA’ya katılan 81 ülke içerisinde Singapur 543 puanla 1 inci,
Türkiye 456 puanla 36 ncı oldu. Okuma Becerileri alanında tüm ülkelerin ortalaması 435,
OECD ortalaması ise 476 olarak gerçekleşti.

PISA 2015-2022 SONUÇLARI

Ders Alanları

2015 2018 2022
Katılan
Ülke
Sayısı

Türkiye
Sıralama

Katılan
Ülke
Sayısı

Türkiye
Sıralama

Katılan
Ülke
Sayısı

Türkiye
Sıralama
Okuma Becerileri 72 50 79 40 81 36
Matematik 72 50 79 42 81 39
Fen 72 54 79 39 81 34

PISA 2022 uygulaması, bugüne kadar katılımın en yüksek olduğu PISA döngüsü
olmuştur. Sınava toplamda 81 ülkeden yarım milyondan fazla öğrenci girmiştir.
PISA 2022’ye katılan 81 ülkenin okuma becerileri alanındaki ortalama puanları 329 ila
543 arasındadır. Katılımcı 81 ülkenin okuma becerileri alanındaki ortalama puanının 435,
OECD ülkelerinin bu alandaki ortalama puanının ise 476 olduğu belirlenmiştir. Okuma
becerileri alanında en yüksek performans gösteren ilk beş ülke sırasıyla Singapur, İrlanda,
Japonya, Güney Kore ve Tayvan’dır (Çin). En düşük performans gösteren beş ülke ise sırasıyla
Kamboçya, Özbekistan, Fas, Ürdün ve Kosova’dır.
PISA 2022’ye katılan 81 ülkenin matematik alanındaki ortalama puanları 336 ila 575
arasındadır. Katılımcı 81 ülkenin matematik alanındaki ortalama puanı 438’dir. 37 OECD
ülkesinin matematik alanındaki ortalama puanı ise 472’dir. Matematik alanında en yüksek
performansı gösteren ilk beş ülke Singapur, Makao (Çin), Tayvan (Çin), Hong Kong (Çin) ve
Japonya’dır. En düşük performans gösteren beş ülke ise Kamboçya, Paraguay, Dominik
Cumhuriyeti, El Salvador ve Guatemala’dır.
PISA 2022 uygulanmasına katılan 81 ülkenin fen alanındaki ortalama puanları 347 ila
561 puan arasındadır. Uygulamaya katılan tüm ülkelerin fen alanındaki ortalama puanı 447,
OECD ülkelerinin fen alanındaki ortalama puanı ise 485’tir. PISA 2022’ye katılan tüm ülkeler
arasında fen alanında ortalama puanı en yüksek olan ilk beş ülke sırasıyla Singapur, Japonya,
Makao (Çin), Tayvan (Çin) ve Güney Kore’dir. Bu alanda ortalama puanı en düşük olan ülkeler
ise Dominik Cumhuriyeti, Kosova, Filipinler, Özbekistan ve Kamboçya’dır.
Grafik: 2003-2022 PISA’ya katılan tüm ülkeler içerinde Türkiye’nin sıralaması.

2003200620092012201520182022
0
10
20
30
40
50
60

3739

3633

4141

434243

2003-2022 PISA SIRALAMASI

Okuma BecerileriMatematik OkuryazarlığıFen Alanı

 Türkiye Okuma Becerilerinde 2003 yılında 35’inci iken 2022 yılında 36’ncı, Matematik
Becerilerinde 2003 yılında 33’üncü iken 2022 yılında 39’uncu, Fen Becerilerinde ise
2003 yılında 33’üncü iken 2022 yılında 34’üncü olmuştur. 1 PISA uygulamasının gerçek
değerlendirmesi tüm ülkeler arasındaki sıralamadır. Türkiye’de 20 kurucu OECD ülkesi
arasındadır. OECD’nin şu anda toplam 38 üyesi vardır.
 OECD raporunda belirtilen kısa dönemli performans değerlendirmesinde 2018 yılına
göre; Türkiye Matematikte aynı seviyede kalırken, Okuma Becerilerinde 10 puan
geriye gitmiş, Fen Becerilerinde ise 8 puan ileri gitmiştir.
 Tüm dünyada öğrencilerin performansı 2018’e kıyasla okumada 10 puan,
matematikte neredeyse 15 puan düşmüştür.
 2022 değerlendirmesinde OECD genelinde öğrencilerin seviyelerinde benzeri
görülmemiş bir düşüş görülmüştür.
 Türkiye'de öğrencilerin %61'i matematikte en az “Düzey 2” yeterliliğine ulaşmıştır; bu,
OECD ülkeleri ortalamasının (%69) önemli ölçüde daha gerisindedir.
 Türkiye'de öğrencilerin %33'ü (en yüksek) sosyo-ekonomik ölçeğin en alt uluslararası
beşte birlik diliminde yer aldı; bu da onların 2022'de PISA sınavına giren en
dezavantajlı öğrenciler arasında yer aldığı anlamına geliyor. Matematikteki ortalama
puanları 424 puan oldu. Puanlar, benzer sosyo-ekonomik geçmişe sahip öğrenciler
için en yüksek oranlardan birisı oldu.
 Oğlanlar ve kızlar matematikte benzer düzeyde performans sergilerken, Türkiye'de
kızlar okumada oğlanları 25 puan farkla geride bıraktı."
 Türkiye'de öğrencilerin %61'i okul binalarının COVID-19 nedeniyle üç aydan fazla süre
kapalı olduğunu belirtirken, OECD ülkeleri genelinde ise benzer uzunlukta kapalılık
yaşandığını belirten öğrencilerin ortalaması %51' oldu. Türkiye’de okullar OECD
ülkelerine kıyasla çok daha uzun süre kapalı kalmıştır.
 Araştırmada Türkiye’de yaklaşık her on öğrenciden üçü okulda kendini yalnız,
dışlanmış gibi ve okula ait değilmiş gibi hissettiğini bildirdiği tespit edildi.
 Her on öğrenciden yedisi ise kendisini okula ait hissettiğini, diğer öğrenciler
tarafından sevildiğini ve diğer öğrencilerle kolaylıkla arkadaşlık kurduğunu belirtti.
 Okulların ne kadar kapalı kaldıkları bu test sonuçları ile direkt ilişkili olmasına rağmen
her ülkede kapanma sürelerinin ne kadar olduğu çeşitli ölçütlerle ele alınmalıdır.
Covid döneminde Bakanlık harcamaları da dahil edilerek, pandeminin eğitim ile ilişkisi
bilimsel veriyi esas alan metotlar ile araştırılmalıdır. Bu rapor tek başına farklı
ülkelerde pandemi dönemindeki koşullara dair bilgi vermemektedir. Dolayısıyla genel
hatları ile pandemi döneminden sonra eğitimde bir gerileme olduğu gözükse bile,
kapsamlı ve tafsilatlı bir değerlendirme yapma imkânı olmamaktadır.

Tablo 1 : T.C. Milli Eğitim Bakanlığı 2022 PISA Türkiye Raporu'ndan alınmıştır

1 https://fs.hacettepe.edu.tr/egitim/Raporlar/pisaveturkiye.pdf

Eğitim materyali eksikliği endeksinde, “okul müdürlerinin okulda eğitim öğretimi engelleyen
potansiyel faktörlere ilişkin düşüncelerini ölçmek için PISA 2022 okul anketinde okul
müdürlerine eğitim materyali eksikliği ve yetersiz/düşük kaliteli eğitim materyali, fiziksel
altyapı eksikliği ve yetersiz/düşük kaliteli fiziksel altyapıya ilişkin görüşleri sorulmuştur.
Müdürlerden “hiçbir zaman”, “çok az”, “biraz” veya “çok fazla” ifadelerini içeren
seçeneklerden birini seçmeleri istenmiştir.” 2 Ancak, Türkiye’de her alanda olduğu gibi, eğitim
alanında müdürlere yönelik yapısal baskı unsurları gözetildiğinde, OECD ülkeleri için -0,17 ve
Türkiye için -0,57 olarak hesaplanmış olan endeksin doğru ve bilimsel bir veri sağlamak
konusunda şüphe yarattığı oldukça açıktır. Bu durum, OECD ülkelerine kıyasla Türkiye’de
eğitim materyali ve fiziksel altyapı sorunlarının daha az oranda eğitimi engellediği anlamına
geliyor olmasına rağmen, diğer yapısal baskı unsurlarını araştırmanın içerisine dahil
edemediği için doğru veriye ulaşmanın zor olduğu bir durum söz konusudur.
Okul öncesi eğitime katılım yılı arttıkça OECD ülkeleri için matematik performansı anlamlı
olarak artmaktadır. Okul öncesi eğitimdeki sorunların (ki Türkiye bu alanda OECD ülkeleri
arasında neredeyse en geride) matematik alanındaki performans ile doğru orantılı pozitif
ilişkisi açıkça görülüyor olmasına rağmen Milli Eğitim Bakanlığı Raporu’nda anlamsız bir
mazeretlendirme yapılmakta; “Bu ilişkiyi deneysel olarak gözlemlemek oldukça zordur.
Bunun nedeni öğretim programı, öğretmenlerin öğretim uygulamaları, öğrencilerin
yetenekleri, öğrenme motivasyonları ve hatta ülkelerin ekonomik gelişmişlik düzeyleri gibi
bir dizi değişkenin öğrenme süresinin etkililiğini değiştirebilmesidir.” denmektedir. Bu gibi
gerekçelendirmelerin Türkiye’nin başarısız olduğu alanlar için yapıldığı görülürken, başarılı
olduğu alanlarda böyle bir gerekçelendirme yapılmadığı görülmektedir.

2 T.C. Milli Eğitim Bakanlığı 2022 PISA Türkiye Raporu, s.126.

2022 yılında Türkiye'deki öğrencilerin %70'i okulda kolayca arkadaş edindiğini (OECD
ortalaması: %76), %69'u ise okula ait olduğunu hissettiğini (OECD ortalaması: %75) bildirdi.
Bu arada, %28'i okulda yalnız hissettiğini, %26'sı ise okulda yabancı veya olayların dışında
kaldığını ifade etti (OECD ortalaması: %16 ve %17). Türkiye’de 2018 yılına göre öğrencilerin
okula aidiyet duygusu azaldı.
Türkiye'de öğrencilerin %18'i okula giderken kendilerini güvende hissetmediklerini bildirdi
(OECD ortalaması: %8); Öğrencilerin %13'ü okuldaki sınıflarında kendilerini güvende
hissetmediklerini bildirdi (OECD ortalaması: %7); Öğrencilerin %20'si okulun diğer yerlerinde
(örneğin koridor, kafeterya, tuvalet) kendilerini güvende hissetmediklerini bildirdi (OECD
ortalaması: %10). Buna göre, Türkiye’de öğrencilerin OECD ülkelerindeki öğrencilere kıyasla,
okulda veya okul çevresinde kendi güvende hissetmediği anlaşılmaktadır.
Türkiye'de sosyo-ekonomik açıdan avantajlı öğrenciler (sosyo-ekonomik statü açısından en
üstteki %25), dezavantajlı öğrencileri (en alttaki %25) matematikte 82 puan geride bıraktı. Bu
veri eğitimdeki eşitsizliğin başarıyı etkilediğini ortaya koymaktadır.