İLHAM KAYNAĞI EYLÜL!

YAHYA AKSOY
On iki ayın en renklisi, anlamlısı ve etkilisi olan Eylül ayıdır.İnsana isim olan, Adına kitaplar yazılan,şarkılar ve türküler söylenen,yedi rengin ve 72 nefis kokunun doğaya yayıldığı,gözlerde, gönüllerde,doğada ve tarihte iz bırakan farklı bir zaman dilimi,ilham ve düşünce kaynağıdır.
Günlere,aylara ve yıllara verilmiş görevler ve yüklenen anlamlar vardır. Takvimlerin ve mevsimlerin tarihçesi incelendiği zaman aylara yüklenen anlamlar verilen değerler kendiliğinden ortaya çıkar. Doğada baharla beraber başlayan canlılık,yaz mevsiminde olgunlaşmaya ve son baharda hasada yerini bırakır.
Yaz mevsiminin son dönemine gelen Eylül ay, olgunlaşmanın, bayramın ve şenliğin ayıdır. Bu değerleri sosyal ve kültürel zenginlikler tamamlar. Düğünler,şenlikler ve esenlikler bütün hızıyla, özellikleri ve güzellikleri ile halk tarafından omuz oğuza ve sevinçle paylaşılır.
Eylül ayı gelince düğün ,dernek kurulur.davullar, zurnalar çeler halaylar tutulur.Gelin alayı kurulur,aynalar tutulur, gönül zenginlikleri ve göz güzellikleri aynalara yansıtılır, “Aynalı körük olmazsa,ut kemani çalmazsa ben gelin gitmem” türküleri söylenir,kınalar yakılır, el işi ,göz nuru çeyizler sergilenir.Sofralar kurulur tüm konuklar doyurulur.gönül sevinci ve mutluluğu halkla paylaşılır.
M.Rauf’un “EYLÜL” adlı romanı da ünlüdür.Eylül ayı üzerine öyküler, türküler,masallar, insan isimleri,ninniler ve şiirler de bulunmaktadır.
“Eylülde aşk, eylülde acı, eylülde yalnızlık zordur,
Eylülde her şey zordur, ben eylülü onun için severim…”
Diyen şair gibi eylülde her şey zor ve güzeldir. Eylülün ilk günlerini yaşıyoruz, bir başka deyişle hazan mevsiminin başlangıcını. Günler kısalmaya başladı, gittikçe daha da kısalacak. Yaz günlerinin o kavurucu sıcakları yerini tatlı bir serinliğe terk ediyor yavaş yavaş. Doğa bir başka bahara kadar vedaya hazırlanıyor; sarının, kızılın her tonu sarıyor evreni, yapraklar rüzgarların peşi sıra koşturup duruyor. Yani eylül hüzünlerin ve ayrılıkların ayı… Bu nedenle de edebiyatçılara, şairlere ilham kaynağı olmuş hep…
İlk defa 1900-1901 yılları arasında Servet-i Fünûn dergisinde tefrika edilen Eylül’ün kitap halinde ilk baskısı 1901 yılında yapılmıştır.
Rauf’un en önemli eseri olan Eylül, zamanının ilk psikolojik romanı olarak kabul edilir.
Romanda, Suad, Süreyya ve Necib üçlüsü arasındaki aşk-sadakat-evlilik üçgeninde, bu insanların ruhsal çözümlemesi yapılmıştır.
9 Eylül 1922’de İzmir’e giren ve müstevli düşmanı denize döken Mustafa Kemal Paşa ve orduları tarihin altın sayfalarında yerlerini almışlardır.
9 Eylül – Halk Fırkası doğuyor
Lozan Antlaşması’nın kabulü nedeniyle Meclis’te baş gösteren yoğun tartışmalar üzerine Mustafa Kemal, İzmir’in kurtuluşunun yıldönümü olan 9 Eylül 1923’te, “9 Umde” adı verilen siyasi programı ilan etti ve iki gün sonra İçişleri Bakanlığı’na verilen bir dilekçeyle kendisine bağlı milletvekillerinden oluşan Halk Fırkası’nı kurdu. Partinin kurucuları Refik (Saydam), Celal (Bayar), Sabit (Sağıroğlu), Münir Hüsrev (Göle), Cemil (Uybadın), Kâzım Hüsnü, Saffet (Arıkan) ve Zülfü (Tiğrel) oldu. Recep (Peker), genel sekreterdi.
29 Ekim 1923’te, Halk Fırkası üyesi olan 158 milletvekili Cumhuriyeti ilan ederek Mustafa Kemal Paşa’yı ilk Cumhurbaşkanı seçti. Ertesi gün ise Mustafa Kemal Paşa tarafından Malatya Milletvekili İsmet Paşa, kabineyi kurmakla görevlendirildi. Hükümeti kuran İsmet Paşa, 19 Kasım 1923 tarihinde aynı zamanda Halk Fırkası Başkan Vekili oldu.
Milli Mücadele’nin lider ve aydın kadrosunu oluşturan milletvekillerinin bazıları (Kâzım Karabekir, Rauf Orbay, Adnan Adıvar, Ali Fuat Cebesoy, Hüseyin Avni, Cafer Tayyar Eğilmez, Refet Bele, Bekir Sami) Meclis’te ayrı bir grup oluşturarak, 17 Kasım 1924’de Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nı kurdular. Yaklaşık aynı günlerde, Halk Fırkası’nın adı da Cumhuriyet Halk Fırkası oluyor.
84 yıl önce bugün (14 Eylül 1936) Türkiye Cumhuriyeti Maarif Vekaleti tarafından açılan müsabakada, ilkokullarda okutulacak Alfabe kitabı seçildi. Murat Özgün ve İlhan Gökçe’nin hazırladığı kitap, köy ve şehir okulları için iki ayrı şekilde basılmış; fiyatları ve resimleri farklılık göstermişti.
12 hayvanlı Takvimde, ayların özellikleri ile hayvanların nitelikleri eşleştirilmekte ve canlıların zamana göre ne anlamlara geldikleri konusuna ışık tutulmakta.
Astronomide yıldızlar ve aylar özel olarak tanımlanır ve eşleştirilir.Burçlar da da bunun etkileri anlatılır. İnsanı etkilen gök yüzü, yer yüzü, aylar ve mevsimler doğa ile birey arasında yakın bağın olduğunu göstermektedir.
Yılların tecrübesine dayalı olarak ,meslek içi eğitimler için en uygun ayın EYLÜL olduğu ifade edilir. Belgesel çekiminde de eylül ayı tercih edilmektedir.Sanatçılar bestelerini, yazarları kalemlerini konuşturmalıdır bu ayda. Ünlü besteci Fazıl say’a da, bu ayda bir görev düşmektedir.Ülkemizde tarihe ve doğaya özel damgasını vuran EYLÜL için bir beste yapılması anlamlı ve etkili olacaktır.
Tarihin ve zamanın akışı ile toplumun akışı iç içedir . Ressamım tuvalinde, bestekârın eserinde,roman ve öykü eserlerin pek çoğunun ilham kaynağı EYLÜL ayına tarihlenmekte ve Eylüller düğünlerde derneklerde ve her alanda heyecan vermeye devam etmekte…
Güzel aylarınız ve ilhamlarınız sonsuz olsun, eylülde hazan olmasın ,gönlünüz mutlulukla dolsun…

YAHYA AKSOY